Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti – Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesi İlişkileri
1960 yılında kurulan Kıbrıs Cumhuriyeti, Avrupa Konseyi’ne (AK) 24 Mayıs 1961 tarihinde üye olmuş ve 21 Eylül 1961 tarihinde Avrupa Konseyi Parlamenter Asamblesi’nde (AKPA) temsil edilmeye başlanmıştır. Sözkonusu temsiliyet, 3 asil ve 3 yedek olmak üzere 6 koltuk temin edilerek tesis edilmiştir. 2 asil ve 2 yedek üyelik Rum toplumuna, 1 asil ve 1 yedek üyelik de Kıbrıs Türk toplumuna tahsis edilmiştir.
21 Eylül 1961 tarihinde Sayın Halit Ali Rıza asil üye, Sayın Ümit Süleyman ise yedek üye olarak Kıbrıs Türk toplumunu temsilen AKPA üyesi olmuşlardır. Sayın Rıza’nın asil üyeliği 1 Mayıs 1964’e kadar sürmüş, Sayın Süleyman’ın yedek üyeliği ise 1 Ocak 1963 tarihinde sona ermiş ve yedek üyelik 1 Mayıs 1964 yılına kadar Sayın Burhan Nalbantoğlu tarafından üstlenilmiştir.
1964 yılı İlkbahar AKPA Genel Kurulu’na katılmak üzere (Kıbrıslı Türklerin artık yer almadığı) “Kıbrıs Cumhuriyeti” Meclisi’nden, sadece Kıbrıslı Rumlardan oluşan 6 kişilik bir heyet gönderilmiş ancak, AKPA bu heyeti onaylamayı reddetmiştir.
1964 yılının Sonbahar AKPA Genel Kurulu’na ise bu kez Kıbrıslı Türk asil ve yedek üyelere ait koltuklar boş bırakılarak, 4 kişilik bir Rum heyet gönderilmiştir. AKPA, bir sonraki Genel Kurul’a kadar sorunun çözüleceği umudu ile sözkonusu 4 kişilik Rum heyetini onaylamıştır.
Ancak, ilerleyen dönemde sorunun çözülememesi üzerine Kıbrıs, AKPA’daki temsiliyetini tümüyle kaybetmiş ve “Kıbrıs Cumhuriyeti”’nin AK’deki temsiliyeti Bakanlar Komitesi ile sınırlı kalmıştır. Özetle, AKPA, Kıbrıslı Türklerin temsil edilmediği bir Kıbrıs heyetini, Kıbrıslı Türklere ait olan koltuklar boş bırakılsa dahi onaylamamış ve adanın uluslararası temsiliyeti bakımından her iki toplum temsilcilerinin heyette yer almasını şart koşmuştur.
1964 yılı itibarı ile AKPA’ya katılacak Kıbrıslı Türk seçilmişlerin, artık münhasıran bir Rum kurumuna dönüşmüş olan ve Kıbrıslı Türk seçilmişlerin de üyesi olmadıkları bir Meclis’in başkanından onay alarak AKPA listesinde yer almaları mümkün olmamıştır.
Özetle, Kıbrıs Türk toplumu seçilmiş temsilcileri 21 Eylül 1961 ile 1 Mayıs 1964 yılları arasında AKPA’da yer almışlardır. Bugün itibarı ile sözkonusu iki koltuk halen boş bulunmaktadır. Öte yandan, 1964-1984 yılları arasında Kıbrıs Rum toplumunun da AKPA’da temsil edilmediği unutulmamalıdır.
2004 yılında Annan Planı’nın KKTC’de kabulü, GKRY’de ise reddedilmesi sonrasında ise yukarıda izah edilen durumda kısmi bir iyileşme yaşanmıştır. 29 Nisan 2004 tarihinde kabul edilen 1376 sayılı karar ile “Kıbrıs Türk toplumu seçilmiş temsilcilerinin” AKPA çalışmalarına katılabilmelerine olanak sağlanması kararlaştırılmıştır.
1376 sayılı kararı kabul eden ve bu kararı halen yürürlükte tutmakta olan AKPA, “Kıbrıs Türk toplumu seçilmiş temsilcileri” ibaresi altında davet ettiği kişilerin KKTC milletvekilleri olduklarını, KKTC Cumhuriyet Meclis üyesi olarak KKTC’de yapılan genel seçimler marifeti ile seçildiklerini ve AK’ın muhatap aldığı GKRY ile hiçbir ilişkilerinin olmadığını pekâlâ bilmektedir. Ancak, bir taraftan “Kıbrıs Cumhuriyeti”nin uluslararası tanınmışlığına ve kimliğine halel getirmek istememekte, diğer taraftan ise Kıbrıs Türk toplumunun temsiliyetinde sorun olduğunu bildiğinden böylesine çelişkili gibi görünen bir yaklaşımla adanın AKPA’daki temsiliyetinde göreceli de olsa bir denge bulmaya çalışmaktadır.
Bu düzenleme marifetiyle KKTC milletvekilleri, GKRY’li milletvekilleri (eşit olmayan statüde olsa bile) ile ayni uluslararası platformda yer alabilmektedirler. Dahası, gerek heyetimizin oluşumu gerek AKPA’ya katılım sürecinde GKRY’nin hiçbir söz hakkının olmayışı, “Kıbrıs Türk toplumu” adı altında olsa bile KKTC’ye uluslararası bir platformda temsil kabiliyeti vermektedir.
Bir diğer önemli husus ise sözkonusu temsiliyet sayesinde KKTC’de yapılan seçimlerin Avrupa Konseyi standartlarında olduğunun, seçmen iradesinin hür ve adil bir şekilde sandığa yansıdığının teyit edilmesidir. Dolayısı ile statülerindeki tüm muğlâklıklara rağmen, milletvekillerimizin AKPA faaliyetlerine katılımı, AKPA çalışmalarında elde edilebilecek kazanımların yanısıra, KKTC seçimlerinin, demokrasi ve insan haklarının koruyucu örgütü olan Avrupa Konseyi tarafından tescili olarak da görülmelidir.
2004 sonrası ülkemizi AKPA’da temsil etmiş olan milletvekillerimiz
Sn. Özdil Nami,
Sn. Tahsin Ertuğruloğlu
Sn. Mehmet Çağlar,
Sn. Hüseyin Özgürgün,
Sn. Dr. Ahmet Eti.