İslam İşbirliği Teşkilatı İslam Dünyasının hak ve çıkarlarını korumak ve üye devletler arasında işbirliği ve dayanışmayı güçlendirmek amacıyla kurulmuştur.
İslam Konferansı Örgütü, 21 Ağustos 1969 tarihinde Kudüs’teki Mescid-i Aksa’nın yakılmasının İslam Dünyasında uyandırdığı tepki üzerine 25 Eylül 1969 tarihlerinde Rabat’ta düzenlenen İslam Zirve Konferansında alınan bir kararla kurulmuştur. Örgütün ismi 2011 Haziran ayında Astana’da yapılan 38. Dışişleri Bakanları Konseyi’nde İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT) olarak değiştirilmiştir.
Örgütün merkezi Cidde, Suudi Arabistan olup Genel Sekreteri 17 Kasım 2021 tarihi itibarıyla Sayın Hissein Brahim Taha (Çad) olmuştur. Örgütün toplam 57 üye ülkesi bulunmaktadır. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti “Kıbrıs Türk Devleti” adıyla gözlemci ülkedir. İİT’ye gözlemci üye olan diğer ülkeler ise Bosna Hersek, Orta Afrika Cumhuriyeti, Tayland Krallığı ve Rusya Federasyonu’dur.
Örgütün Zirve Toplantıları 3 yılda bir yapılmaktadır. Son Zirve 31 Mayıs 2019 tarihinde Suudi Arabistan’ın Mekke şehrinde gerçekleştirilmiştir.
Her yıl farklı bir ülkede Dışişleri Bakanları Konseyi (DBK) Toplantısı düzenlenmektedir. 48. DBK Toplantısı 22-23 Mart 2022 tarihinde Pakistan’ın başkenti İslamabad’da gerçekleştirilmiştir.
Ülkemizin İslam İşbirliği Teşkilatı’nda Temsiliyeti:
Kıbrıs Türkleri ilk olarak Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin (KTFD) kurulmasını müteakip 1975 yılında “misafir” statüsünde İİT Toplantıları’na katılmıştır. Resmi heyetlerimiz 1976 yılından itibaren İİT Dışişleri Bakanları Toplantıları’na, 1981 yılından itibaren de İİT Zirve Toplantıları’na düzenli olarak katılmaktadır. İİT nezdinde Kıbrıs’a ilişkin ilk karar 1976 yılında alınmış olup, kararda Kıbrıs sorunu bir çözüme kavuşuncaya kadar, sorunun tartışıldığı uluslararası platformlarda Kıbrıs Türk temsilcilerinin Kıbrıs Rum temsilcileri ile eşit düzeyde seslerini duyurabilmelerini teminen bu yöndeki haklı taleplerinin desteklenmesi vurgulanmış ve İİT’nın gelecek dönemlerdeki toplantılarına Kıbrıs Türk temsilcilerinin de davet edilmesi yer almıştır.
KKTC’nin kurulmasından önce Kıbrıs Türk Federe Devleti, 1978 yılında Senegal’de yapılan 9. İslam Dışişleri Bakanları Konferansı’nda “Turkish Muslim Community of Cyprus” adı altında İslam İşbirliği Teşkilatı’na gözlemci olarak katılmıştır. 1980 yılında İslamabad’da yapılan 11. İDBK’da alınan karar doğrultusunda 1981 yılında Bağdat’ta düzenlenen 12. İDBK Toplantısı’ndan itibaren ise, gözlemci statüsü aynı kalmakla birlikte, Kıbrıs Türk Federe Devleti’nin İİT’nda temsil edildiği isim “Turkish Muslim Community of Kıbrıs” olarak değişmiştir. Bu isimde, 1983 yılında Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC)’nin ilanından sonra herhangi bir değişiklik olmamıştır.
4-8 Ağustos 1991 tarihlerinde İstanbul’da yapılan 20. İDBK toplantısında KKTC’nin gözlemci statüsü güçlendirilerek (enhanced), İİT’nın tüm komite ve İslam Kalkınma Bankası gibi bağlı kuruluşlarının çalışmalarına katılma imkanı (to take part effectively in the work and activities and meetings of all the organs of the OIC, including its subsidiary organs and affiliated institutions) sağlanmıştır.
Cidde’de 9 – 12 Mayıs 2004 tarihleri arasında düzenlenen İslam İşbirliği Teşkilatı Yüksek Düzeyli Memurlar toplantısı sırasında kabul edilen ve Kıbrıs Rum tarafında Annan Planı’nın reddedilmiş olmasından duyulan üzüntüyü ifade ederek, Kıbrıs Rumlarının Kıbrıs Türklerini temsil etmeyeceğini ve bundan böyle Kıbrıs Türk tarafının İİT toplantılarına Annan Planı’ndaki adı altında katılacağını belirten ve uluslararası camiaya Kıbrıs Türklerine yönelik izolasyonun kaldırılmasına yönelik çağrıda bulunan karar, 14 – 16 Haziran 2004 tarihleri arasında İstanbul’da gerçekleştirilen 31. İslam Dışişleri Bakanları Konferansında onaylanmıştır.
28 – 30 Haziran 2005 tarihinde Yemen’de düzenlenen İİT 32. Dışişleri Bakanları Toplantısı’na hazırlık mahiyetinde Cidde’de düzenlenen Yüksek Düzeyli Memurlar Toplantısı’nda Kıbrıs konulu kararın metninde “Kıbrıs Türk Devleti” ibaresi yer almıştır. Söz konusu karar Endonezya’nın çekincesiyle kabul edilmiştir. Ülkemiz bu tarihten itibaren İİT nezdinde “Kıbrıs Türk Devleti” ibaresi ile temsil edilmektedir.
İslam İşbirliği Teşkilatı, Bağlı Kuruluşlar ve Üye Ülkeler Nezdinde Gerçekleştirilen Toplantılara Katılım:
İİT Zirve Toplantısı: İİT’nin en yetkili organı olan İslam Zirvesi 3 yılda bir toplanmakta olup, ülkemiz Zirve’de Devlet Başkanı düzeyinde temsil edilmektedir.
İİT Dışişleri Bakanları Konferansı: Zirvede belirlenen politikalar çerçevesinde kararlar almak ve uygulamaları izlemek maksadıyla yılda bir kez toplanan Konferanslara genellikle Dışişleri Bakanı başkanlığında bir heyet ile iştirak edilmektedir.
İİT Dışişleri Bakanları Yıllık Eşgüdüm Toplantısı: Birleşmiş Milletler (BM) Genel Kurulu Toplantıları çerçevesinde her yıl New York’da düzenlenmekte olan Eşgüdüm Toplantıları’na genellikle Dışişleri Bakanımız başkanlığında bir heyet katılmaktadır.
İİT Parlamenterler Birliği (İİTPAB): Ülkemiz, İİTPAB’nde ”Kıbrıs Türk Devleti” adı altında gözlemci statüsüyle temsil edilmekte ve İİTPAB nezdindeki toplantılara KKTC Cumhuriyet Meclisi’nden heyetler katılmaktadır.
İİT’ye bağlı faaliyet gösteren kuruluşlar:
Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi, İSEDAK (COMCEC): Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın başkanlığını yürüttüğü İSEDAK Toplantıları’nda ülkemiz genellikle Ekonomi Bakanı seviyesinde temsil edilmektedir.
İslam Kalkınma Bankası (IDB): 7 Aralık 1973’te, tamamı İİT’na üye 7 ülke tarafından, geri kalmış İslam ülkelerini kalkındırmak amacıyla kurulmuş olan kurum. Merkezi Cidde’dedir. İİT üyesi ülkeler arasında ticaretin arttırılması bankanın stratejik amaçları arasında olup bunun için finansman imkanları sağlamaktadır. IDB, geçtiğimiz yıllarda ülkemiz evsahipliğinde düzenlenen İİT etkinliklerinden biri olan “İİT’nda Üye Ülkelerde Yüksek Öğrenim Hizmetleri” konulu forum giderlerine yönelik mali katkıda bulunmuştur.
İslam Ticareti Geliştirme Merkezi (ICDT): İİT üye ülkeleri arasında ticareti geliştirme ve yatırıma yönelik faaliyetler yürütmekte olan kuruluşun merkezi Fas’ın en büyük şehri olan Kazablanka’dadır.
İslam Eğitim, Bilim ve Kültür Teşkilatı (ISESCO): 19 Mart 2009 tarihi itibarıyla ülkemizin gözlemci üye olarak kabul edildiği ISESCO’nun 2 – 4 Temmuz 2009 tarihleri arasında Tunus’ta gerçekleştirilen 10. ISESCO Genel Kurulu’nda KKTC ilk kez temsil edilmiş, Milli Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı ile Dışişleri Bakanlığı’ndan yetkililer Genel Kurul Toplantıları’na iştirak etmiştirler. Buna ilaveten, Teşkilata bağlı bir yan kuruluş olarak faaliyet gösteren ve İslam Ülkeleri Üniversiteler Federasyonu’na (FUIW) ülkemizdeki, ODTÜ Kalkanlı Kampüsü hariç, tüm üniversiteler 27 – 29 Mayıs 2006 tarihinde Birleşik Arap Emirlikleri’nde toplanan Federasyon Yürütme Kurulu’nun almış olduğu kararla kabul edilmiştir. Üniversite yetkililerimiz, FUIW kapsamında düzenlenen etkinliklere katılmaya özen göstermektedirler.
İslam Spor ve Dayanışma Federasyonu (ISSF): 6 Mayıs 2008 tarihinde gerçekleştirilen İslam Spor ve Dayanışma Federasyonu’nun (ISSF) 13. İcra Kurulu ve Genel Kurul Toplantısı’nda ISSF’ye gözlemci statüde üye olan ülkemiz, 31 Ağustos – 1 Eylül 2009 tarihleri arasında düzenlenen İslam Spor ve Dayanışma Federasyonu 6. Genel Kurulu’nda Dışişleri Bakanlığımız ile Milli Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı’ndan yetkililer tarafından temsil edilmiştir.
İslam Ticaret, Sanayi ve Tarım Odaları (ICCIA): Kasım 2007’de İslam Ticaret ve Sanayi Odası (ICCI) Başkanı Saleh Bin Abdullah Kamel’in ülkemizi ziyareti sırasında, Kıbrıs Türk Ticaret Odası ve Kıbrıs Türk Sanayi Odası ile ICCI arasında işbirliği protokolü imzalanmıştır. Anılan odalarımızın ICCI’ya üyeliği bulunmakta ve başta Genel Kurul Toplantıları olmak üzere ICCI toplantılarına düzenli olarak katılmaktadırlar. Ayrıca, ICCIA organizasyonunda düzenlenen etkinliklere ülkemiz düzenli olarak davet edilmektedir.
İslam Başkentleri ve Kentleri Teşkilatı (OICC): Teşkilata, Girne ve Gazi Mağusa Belediyeleri 1992 yılında, Lefkoşa Belediyesi ise 1993 yılında gözlemci üye olarak kabul edilmişlerdir. Haziran 2007’de Ankara’da gerçekleştirilen 11. İslam Başkentleri ve Kentleri Teşkilatı’nın Genel Kurulu’nda alınan bir kararla Belediyelerimiz “Aktif Üye” statüsüne yükseltilmişlerdir. Belediyelerimiz Teşkilatın Genel Kurul Toplantıları’nda temsil edilmeye özen göstermektedirler.
Bu kuruluşların yanı sıra, İslam Tarih, Kültür ve Sanat Araştırmaları Merkezi (IRCICA), İslam Ülkeleri İstatistik, Ekonomik, Sosyal Araştırma ve Eğitim Merkezi (SESRIC) ile İİT Gençlik Forumu’nun (ICYF) da dahil olduğu İİT’na bağlı faaliyet gösteren yan kuruluşlarla ülkemiz arasındaki ilişkiler gün geçtikçe gelişmekte, bu kurumlar tarafından düzenlenen etkinliklere ülkemiz davet edilmekte ve katılım hususuna önem verilmektedir.
İİT organizasyonunda Bakan düzeyinde gerçekleştirilen toplantılar: İİT üyesi ülke Bakanları seviyesinde gerçekleştirilen Enformasyon Bakanları, Kültür Bakanları, Turizm Bakanları, Tarım Bakanları ve Sağlık Bakanları Toplantıları’na Bakanlarımıza muhatap resmi davet gönderilmektedir. Özellikle Enformasyon Bakanları Toplantıları olmak üzere ülkemiz söz konusu toplantılarda düzenli olarak temsil edilmektedir.